Posty

123. Udział czynnika społecznego w procesie karnym okresu kapitalizmu

Istotną cechą nowej procedury karnej w krajach europejskich był rozwój instytucji sądów przysięgłych oraz innych form postępowania (sądy ławnicze, sądy pokoju), które uwzględniały udział czynnika społecznego w toku procesu. Pojęcia ,,sądy (ławy) przysięgłych (ławnicze)” nie należy wiązać z organizacją sądownictwa, gdyż nie odnosi się ono do sądu o jakiejś określonej kompetencji, lecz wiąże się ze specjalnym trybem procedury sądowej. Sądy przysięgłych i podstawowe reguły postępowania w tym trybie powstały w Anglii, a według wzorów angielskich rozwijały się również w koloniach brytyjskich, jak np. w tych, z których powstały Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. W okresie Oświecenia, tam gdzie panowały jeszcze ustroje feudalno - absolutne, dostrzeżono w instytucji sądów przysięgłych środek zapobiegający samowoli sędziowskiej i rękojmię swobód obywatelskich. Postulaty wprowadzenia ław przysięgłych wysuwali humanitaryści, zrealizował je Wielka Rewolucja Francuska, w czasie której w

122. Proces mieszany w postępowaniu karnym okresu kapitalizmu

Proces mieszany jest to rodzaj procesu karnego, stanowiący swoiste połączenie elementów procesu inkwizycyjnego i skargowego. W ciągu XIX w. dokonały się doniosłe zmiany w prawie karnym procesowym. Niehumanitarny proces inkwizycyjny, poddany ostrej krytyce przez oświeceniowy kierunek postępowo-humanitarny, zaczął ustępować miejsca nowemu rodzajowi postępowania w sprawach karnych, nazywanemu procesem mieszanym. Wprowadzenie tego procesu zawdzięczamy kodeksom francuskim z okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1799) i Kodeksowi Napoleona. Największą rolę w upowszechnianiu procesu mieszanego odegrał francuski kodeks postępowania karnego (procedury karnej) (1808r.), na którym wzorowały się ustawodawstwa innych państw. W państwach reakcyjnych, gdzie zachowały się przez dłuższy czas rządy absolutne, likwidacja procesu inkwizycyjnego nastąpiła dopiero w drugiej połowie XIX w. W Niemczech zmierzch tego procesu zaczął się od Wiosny Ludów, a w pełni do jego likwidacji prz

121. Podstawowe zasady prawa karnego epoki kapitalizmu

1.  Zasada publicznoprawna –  przestępstwo powinno być ścigane z urzędu przez państwo; tylko nieliczne były ścigane przez jednostkę; 2.  Tylko   ustawa jest źródłem prawa karnego, a nie prawo zwyczajowe  - nie ma przestępstwa bez ustawy (łac.  Nullum crimen sine lege ) i nie ma kary bez ustawy (łac.  Nulla poena sine lege); 3.  Ustawa nie może działać wstecz  (łac. lex retro non agit); 4.  Nieletni przestępcy  powinni być  karani inaczej niż dorośli; 5. Wprowadzono podział na  przestępstwa  (karane przez sądy) i  wykroczenia  (karane przez organy policyjno – administracyjne); 6. Zmienił się  katalog przestępstw  (szczególnie przeciwko religii czy moralności); 7. Zmienił się  charakter kar ; odchodzono od kar okrutnych, hańbiących;  8. Podstawową karą była kara pozbawienia wolności, ograniczana była kara śmierci ; 9. Zróżnicowano sankcje karne w zależności od typu przestępcy – wprowadzono  typologię przestępcy,  np. recydywista, przestępca zawodowy, przypadkowy, niepop

120. Doktryny prawa karnego w epoce nowożytnej

Obraz
W epoce nowożytnej powstały nowe kierunki w nauce prawa karnego. Szkoła klasyczna – I poł. XIX w. ( Paul Johann Anselm Ritter von   Feuerbach - twórca bawarskiego kodeksu karnego z 1813r.) Wprowadziła ona formalną definicję przestępstwa, Jest to czyn zabroniony przez ustawę karną. Przestępstwo to akt wolnej woli sprawcy – każdy decyduje w sposób swobodny, czy popełni przestępstwo. Kara powinna być oparta na i dei odwetu za wyrządzone zło. Wtedy społeczeństwo ma świadomość, co grozi za popełnienie przestępstwa. Jest rzeczą słuszną, żeby sprawca wycierpiał za popełnione przestępstwo. Kant nazwał to odwetem za wyrządzone zło, który jest normą etyczną, gdyż przestępstwo zakłóca porządek społeczny, a poprzez karę zostaje on przywrócony. Paul Johann Anselm Ritter von  Feuerbach W II poł. XIX w. pojawił się kierunek naturalistyczny bądź pozytywistyczny. Szkoła antropologiczna – założycielem był włoski karnista Cesare Lombroso , który wysunął tezę „ przestę

119. Zasady nowożytnego procesu cywilnego

Proces cywilny zmierza do ochrony jednostki. Zasady nowożytnego procesu cywilnego 1. Zasada dyspozycyjności - strony mają przeważający wpływ na tok procesu, do powoda należy prawo do złożenia skargi, na każdym etapie można było zrzec się roszczenia, czy uznać roszczenie strony przeciwnej; 2. Sędzia nie może orzekać o tym, co nie jest przedmiotem żądań stron; nie ma możliwości dopuszczenia dowodu z urzędu; 3. Zasada kontradyktoryjności – do stron należy gromadzenie dowodów; 4. Zasada ustności – przeważa, jednakże nie wyklucza formy pisemnej; 5. Zasada bezpośredniości – zetknięcie bezpośrednie z materiałem procesowym przez sędziego; 6. Zasada jawności - publiczne jest też ogłoszenie wyroku; 7. Zasada swobodnej oceny dowodów – sędzia nie jest skrępowany hierarchią dowodów; ocenia według własnej wiedzy czy doświadczenia; 8. Zasada koncentracji materiału procesowego – należy zgromadzić materiały dowodowe w odpowiednim ograniczonym terminami czasie, co pozwala na uni

118. Zasady odpowiedzialności cywilnej w okresie kapitalizmu

Odpowiedzialność cywilna  – ujemne konsekwencje ponoszone przez  podmioty prawa  w związku z zaistnieniem zdarzeń negatywnie ocenianych przez prawo. Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci  egzekucji majątkowej , wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku. Odpowiedzialność najczęściej występuje w powiązaniu z  długiem , chociaż mogą zdarzyć się przypadki, gdy dłużnik nie ponosi odpowiedzialności ( zobowiązanie  naturalne), jak również sytuacje, gdy określona osoba odpowiada mimo braku długu (np.  dług gruntowy  w prawie niemieckim). Na gruncie polskiego  kodeksu rodzinnego i opiekuńczego  istnieje możliwość zaspokojenia wierzyciela z  majątku  wspólnego małżonków lub majątku osobistego dłużnika. - odpowiedzialność osobista  (majątkowa) – dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym za wyrządzoną szkodę; jest w zasadzie nieograniczona, nie zależy od stanu majątkowego dłużnika i nie uz

117. Zasada swobody umów w okresie kapitalizmu

Zasady swobody umów: - swoboda w zawieraniu umowy - swoboda w wyborze kontrahenta - swoboda w kształtowaniu treści umowy - swoboda w wyborze formy zawarcia umów 1. Strony stosunku cywilnoprawnego są równe i do każdego z kontrahentów należy decyzja, czy zawrzeć umowę i jaka będzie treść umowy. 2. Można ją zawrzeć w dowolnej formie. 3. Umów trzeba dotrzymywać. 4. Umowy legalnie zawarte są ważne i stają się prawem dla tych, którzy ją zawarli. 5. Treść umowy nie mogła naruszać przepisów prawa czy dobrych obyczajów. Od II poł. XIX w. uświadomiono sobie konieczność ingerencji państwa w zasadę swobody umów. Okazało się fikcją, że strony są sobie równe (szczególnie widoczne w stosunkach pracy). 1854r.  (Prusy i inne państwa niemieckie)  - ordynacje przemysłowe,  które określały warunki pracy i płacy w przemyśle. 1839  (Prusy) – ustawowy zakaz zatrudniania dzieci poniżej 9 lat. 1869r.  - zakaz pracy trudnej, niemoralnej w odniesieniu do kobiet; 1892r.  - u

116. Zasada powszechności praw spadkowych i jej ograniczenia w prawie okresu kapitalizmu

Spadkobiercą mógł zostać każdy, jeśli został do tego powołany - w drodze testamentu, ustawy lub umowy dziedziczenia (ABGB - między małżonkami i BGB – bez ograniczeń). - Ordynacje –  dobra ziemskie, które nie mogły ulec podziałowi i stąd wynikały  ograniczenia spadkowe; - Ograniczenie dzieci pozamałżeńskich w prawie spadkowym  – dotyczyło głównie dziedziczenia po ojcu; - Ograniczenie dziedziczenia gospodarstw wiejskich  (Prusy) – dążenie, by gospodarstwa chłopskie pozostały niepodzielone. Jeszcze za życia rodzice przepisywali gospodarstwo jednemu z dzieci, pozostałe otrzymywały drobne spłaty (nierówne) i albo mogły wżenić się w rodzinę gospodarską, albo pójść do pracy do miasta, do przemysłu (Kodeks Napoleona tego ograniczenia odnośnie dzielenia gospodarstwa nie zawierał); - Niegodność dziedziczenia  (początki sięgają Cesarstwa Rzymskiego) – orzekał o tym sąd, gdy ktoś był powołany jako spadkobierca, ale uważano, że to byłoby niemoralne, aby dziedziczył. Przyczyny

115. Zasada swobody testowania i jej ograniczenia w prawie okresu kapitalizmu

Swoboda testowania i jej ograniczeń – każdy spadkodawca ma możliwość dysponowania swoim majątkiem na wypadek śmierci (ma prawa, ale i obowiązki). Gwarancje przyznające część spadku osobom, które powinny dziedziczyć : system rezerwy (Kodeks Napoleoński, BGB) – spadek dzieli się na część swobodną (rozrządzalną), którą może dysponować swobodnie (zależała od liczby osób uprawnionych) i część nierozrządzalną, która jest gwarantowana dla osób uprawnionych szczególnie dla dzieci („spadkobierców koniecznych”); jeśli ktoś miał jedno dziecko, to mógł dysponować połową majątku, przy dwójce 1/3. System zachowku (BGB, ABGB) – dzisiaj: suma pieniężna, której zapłaty mogą się domagać uprawnieni spadkobiercy, jeśli nie otrzymali ze spadku minimalnej części (należy obliczyć, ile osoba uprawniona otrzymałaby przy dziedziczeniu ustawowym; jeśli ktoś miał troje dzieci, a tylko dwoje uwzględnił w spadku w 1/3 dla tej 1 osoby; x 1/2, przeliczyć ile to jest 1/6 i o zapłatę tej kwoty może wnioskowa

114. Hipoteka w Kodeksie Napoleona i na ziemiach polskich w okresie zaborów. Księgi wieczyste

Hipoteka   – zastaw na nieruchomości W Kodeksie Napoleona były bardzo nieudolne przepisy hipoteczne. Istniał obowiązek wpisu hipoteki. Stanowił on, że wpis  nieodnowiony po 10 latach wygasa , co powodowało że  hipoteka istniała, ale nie była widoczna w księgach hipotecznych. Nie było zasad jawności, szczegółowości, pierwszeństwa. Już w dobie  Królestwa Polskiego  trzeba było wydać 2 ustawy hipoteczne: 1) 1818 r. – „O przywilejach i hipotekach”  wprowadzała obowiązek prowadzenia odrębnych dla każdej nieruchomości ksiąg hipotecznych, tylko wobec własności ziemskich i w miastach wojewódzkich; 2) 1825 r. – „O przywilejach i hipotekach”  wprowadzała obowiązek prowadzenia hipoteki dla pozostałych nieruchomości, również w mniejszych miastach. Obie te zasady ujmowały: zasadę jawności, szczegółowości, pierwszeństwa. 1871 r. - Austriacka Ustawa Hipoteczna , nakazywano prowadzenie ksiąg gruntowych, w których trzeba było odnotować przeniesienie własności i wszelkie ograniczenia p

113. Prawo własności na przykładzie poszczególnych kodeksów epoki kapitalizmu

Następowało stopniowe znoszenie własności podzielonej. Powstały dwie definicje własności : - pozytywna (ABGB) – własność to uprawnienia właściciela (tak jak w prawie rzymskim) do korzystania, oddania, sprzedania, czerpania pożytków; - negatywna (Kodeks Napoleona) – właściciel z rzeczą może uczynić wszystko, czego mu prawo nie zabrania; jedynym ograniczeniem w prawie własności było wywłaszczenie na cele publiczne za uprzednim i słusznym odszkodowaniem. Początkowo uważano, że państwo nie powinno ingerować w sferę własności, ale zmieniło się to w II poł . XIX w. : Francja – pojawiło się wiele przepisów administracyjnych z ograniczeniami własności ze względu na interes publiczny (eksploatację złóż, transport, obronę narodową). Po I wojnie światowej zwiększyły się możliwości wywłaszczenia, Po II wojnie światowej pojawiła się nacjonalizacja pewnych przedsiębiorstw o znaczeniu strategicznym (górnictwo, energetyka). Niemcy – w BGB jest więcej przepisów dotyczących og

112. Ewolucja przeszkód małżeńskich w okresie kapitalizmu

Prawo małżeńskie było regulowane ustawodawstwem państwowym; Zmniejszano liczbę przeszkód w porównaniu z prawem kanoniczym (szczególnie widoczne tam, gdzie istniał system laicki) W Kodeksie Napoleońskim istniała  przeszkoda pokrewieństwa  - w linii prostej w całości, w linii bocznej – tylko między rodzeństwem; Przeszkodami były  święcenia kapłańskie, śluby zakonne. Pełny katalog przeszkód w systemie wyznaniowym, gdzie obowiązywała jedynie wyznaniowa forma zawierania małżeństw (w katolicyzmie taki sam, jak w okresie feudalizmu) .

111. Systemy regulujące stosunki majątkowe między małżonkami

Stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami zostały ukształtowane na zasadzie zwierzchnictwa męża. W prawie XIX w. przepisy regulujące ustroje majątkowe małżeńskie tworzyły z reguły wyodrębniony z przepisów prawa małżeńskiego osobowego i niezmiernie rozbudowany dział prawa prywatnego. Socjaliści upatrywali w tym odbicie charakterystycznego dla ustroju kapitalistycznego ujmowania związku małżeńskiego głównie w aspekcie majątkowym, o czym tak mówił Manifest Komunistyczny: „Burżuazja zdarła ze stosunków rodzinnych ich rzewnie sentymentalną zasłonę i sprowadziła je do nagiego stosunku pieniężnego; nie pozostawiła między ludźmi żadnego innego węzła, prócz nagiego interesu”. Poszczególne systemy prawa prywatnego odróżniały i omawiały odrębnie majątkowy ustrój małżeński ustawowy, obowiązujący małżonków w braku innego uregulowania ich stosunków majątkowych przez umowę , oraz kilka ustrojów majątkowych umownych, które mogły być jeszcze dowolnie przez strony modyfikowane. Teoretycznie wyróżni

110. Systemy osobowego prawa małżeńskiego w okresie kapitalizmu

Osobowe prawo małżeńskie  jest regulowane przez państwo. Niektóre ustawodawstwa odsyłają do przepisów wyznaniowych. Laicyzacja prawa małżeńskiego  – podporządkowanie regulacjom państwowym; Wcześniej były małżeństwa cywilne. Dopiero we Francji Ludwik XVI wprowadził możliwość zawarcia małżeństwa przed urzędnikiem państwowym w odniesieniu do Hugenotów. 1792r.  - przyjęto formę świecką jako jedyną obowiązkową do zawarcia małżeństwa. Trzy systemy osobowego prawa małżeńskiego: ·     typ laicki  (obowiązywał w Kodeksie Napoleona, BGB, na podstawie ustawy z 1875r. ogólnoniemiecka) - obowiązkowa forma świecka do zawarcia małżeństwa. Forma wyznaniowa była dopuszczalna, ale nie miała znaczenia prawnego. Zgoda rodziców była potrzebna w Kodeksie Napoleona, dotyczyła nawet osób pełnoletnich; Kobiety (od 18 do 21 r. życia) – zgoda rodziców. Nawet powyżej tego wieku rodzaj poszanowania dla rodziców był wymagany, jako rodzaj pytania o radę; Obowiązywały dwukrotne zapowiedzi; małżeństwo z