38. Źródła prawa cywilnego na ziemiach polskich w okresie zaborów

Zabór pruski

Początkowo utrzymano prawo polskie na terenie tego zaboru.

W 1794 r. został uchwalony Landrecht Pruski który obowiązywał na ziemiach polskich jako wyłączne źródło prawa cywilnego od 1797 r. do 1900 r. (kiedy weszło w życie BGB);

W Księstwie Warszawskim (ziemie z II i III zaboru pruskiego w 1807r., co było skutkiem wygranej Francji z Prusami) wprowadzono Kodeks Napoleona jako źródło prawa;

Prawo cywilne pozakodeksowe obowiązywało również na ziemiach polskich pod zaborem pruskim (np. kodeksy handlowe (1861), prawo autorskie (1837), prawo patentowe (1877)) - już ogólnoniemieckie.

Obowiązywały również: kodeks handlowy niemiecki z 1871r., kodeks handlowy 1897r. (bo trzeba było dopasować kodeks do BGB), kodeks postępowania cywilnego z 1877r. który został również znowelizowany w 1898r. pod kątem BGB.

Zabór austriacki

Początkowo obowiązywało prawo polskie.

Pod wpływem prowadzonych prac kodyfikacyjnych w Austrii opracowany został projekt zwany kodeks cywilny zachodniogalicyjski (obszar III zaboru austriackiego), który stał się podstawą do ABGB.

ABGB doczekało się nowelizacji w latach 1914-1916 i obowiązywał w tej postaci także na ziemiach polskich aż do 1946r.

Na terenie Galicji obowiązywała austriacka ustawa hipoteczna z 1871r.

1797 r. postępowanie cywilne zostało uregulowane na terenie Galicji,

1895 r. - nowy kodeks postępowania cywilnego zaczął obowiązywać

Wolne Miasto Kraków (1815 r. - 1846 r. początek Wielkiego Księstwa Krakowskiego i wcielone do Austrii) – stosowano tam Kodeks Napoleona, Kodeks Postępowania Cywilnego Napoleona z 1806r., Kodeks handlowy z 1807r., które były uzupełniane ustawami o hipotece (1822r, 1838r., 1844r) , górniczymi (1844);

Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie

Konstytucja Księstwa Warszawskiego zapowiadała, że źródłem prawa cywilnego będzie Kodeks Napoleona, który wszedł w życie w lipcu 1808r. i spotkał się z niechęcią .

Na terenie Księstwa Warszawskiego obowiązywały jeszcze inne Kodeksy Napoleońskie, takie jak: kodeks postępowania cywilnego (1806) i kodeks handlowy (1808).

Nie wszedł w życie nigdy napoleoński kodeks karny i kodeks postępowania karnego w Księstwie Warszawskim.

Królestwo Polskie – korekty kodeksów napoleońskich z uwagi na niedoskonałość przepisów, przybrały formę ustaw hipotecznych z 1818 r. i 1825 r.

Z niechęcią spotkała się Księga I kodeksu Napoleońskiego (przepisy o małżeństwie) i część Księgi III (małżeńskie prawo majątkowe), które zostały w 1825 r. uchylone poprzez uchwalenie kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego;

W 1836r. - kolejna zmiana w postaci ukazu carskiego o związku małżeńskim, gdzie wprowadzono prawo małżeńskie typu wyznaniowego.

Od 1864r. zaczęła obowiązywać nowa procedura cywilna – rosyjska ustawa o postępowaniu cywilnym.

Królestwo Polskie to nie to samo co zabór rosyjski (ziemie włączone bezpośrednio do Cesarstwa Rosyjskiego podczas trzech rozbiorów Polski – dawne Kresy Wschodnie); a Królestwo Polskie powstało z części Księstwa Warszawskiego ( II i III zabór pruski).

Zabór rosyjski

III Statut Litewski początkowo, następnie został on zastąpiony X Tomem Zbioru Praw Cesarstwa Rosyjskiego (prawo cywilne)

Rozbiory Polski:

Mapa Polski pod rozbiorami

I rozbiór Polski (1772) - Rosja, Prusy, Austria

II rozbiór Polski (1793) - Rosja, Prusy

III rozbiór Polski (1795) - Rosja, Prusy, Austria

Księstwo Warszawskie (1807-1815) – podporządkowane Napoleonowi

Królestwo Polskie (1815 – 1832, 1832-1918) – podporządkowane Rosji