21. Stanowość prawa w Polsce. Partykularyzm prawny

Zasada stanowości prawa (nie w Anglii) polegała na tym, że każdy ze stanów (różniący się od siebie położeniem prawnym) miał swój system prawny, posiadał odrębne sądownictwo. Stany:

- szlachta ( prawo ziemskie, prawo lenne);

- duchowieństwo (prawo kanoniczne);

- mieszczanie (prawo miejskie: prawo dla kupców i prawo dla rzemieślników);

- chłopi (prawo wiejskie/chłopskie/dworskie).

Prawa szlachty i duchowieństwa mogły mieć charakter przywilejów.

Prawa stanów mogły powstawać na drodze umów.

Początkowo w dawnej Polsce nie było odrębnych sądów dla duchowieństwa. Kościół w średniowieczu był uważany przez władców za instytucję podporządkowaną państwu i działającą w służbie państwu. Stawanie duchownego przed sądem jako strona było oczywiste.

Partykularyzm prawny był związany z lokalnym zasięgiem praw zwyczajowych. Jest  to powszechne zjawisko w Europie o różnym stopniu nasilenia. Tylko Anglia uniknęła partykularyzmu poprzez jednolitość orzecznictwa, kiedy pod precedensami były orzeczenia sądów królewskich. Partykularyzm terytorialny uległ pogłębieniu w dobie rozdrobnienia feudalnego. Prawo polskie było partykularne, choć nie było wielości systemów prawnych, tak jak np. we Francji czy Niemczech.

W Polsce rozróżniano trzy odmiany prawa: małopolską, wielkopolską, mazowiecką.

W XII/XIII w. ma miejsce kolonizacja niemiecka. Było wykształcone rodzime prawo zwyczajowe i ono pozostało jako prawo ziemskie, czyli obowiązujące szlachtę. Niemcy osiedlali się w miastach i prawo miejskie było oparte na prawie niemieckim, gdyż rządzili się tu swoimi prawami. We wsiach mniej, gdyż zależało ono od przepisów wydawanych przez właścicieli wsi. Lokacja na prawie niemieckim to nie tylko przejęcie systemu prawnego, ale też organizacja samorządowa w mieście (wójt, rada miejska, sąd ławniczy) lub na wsi (sołtys, sąd ławniczy). Ludność etniczna (Żydzi czy Ormianie) posługiwała się własnym prawem.